"Τhe Superhereos: Fashion And Fantasy" Οι υπερήρωες κάνουν... μόδα

Δεν μεγαλουργούν μόνο στα κόμικς και στην Έβδομη Τέχνη. Οι υπερήρωες είναι φιγούρες τις οποίες αποθεώνει και η μόδα, αν σκεφτεί κανείς ότι « μοιράζονται μια εμμονή με το σώμα, την ταυτότητά του και τις μεταμορφώσεις του » όπως ανέφερε ο Αντριου Μπόλτον, επιμελητής της έκθεσης «Υπερήρωες: Μόδα και Φαντασία» στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, που εγκαινιάστηκε την περασμένη Δευτέρα με μια φιέστα η οποία θύμιζε σκηνές από τον κόκκινο τάπητα της απονομής των Οσκαρ.



Με συνοικοδεσπότες τον Ιταλό μόδιστρο Τζιόρτζιο Αρμάνι, τους ηθοποιούς Τζορτζ Κλούνεϊ, Τζούλια Ρόμπερτς και την editor in chief της «Vogue» Άννα Γουίντουρ, το γκαλά των εγκαινίων βρήκε το χολιγουντιανό star system στις επάλξεις μιας έκθεσης (επισήμως άνοιξε τις πύλες της την περασμένη Τετάρτη) η οποία, αν και βασισμένη σε ένα τόσο αμερικανικό θέμα, απέδειξε ωστόσο ότι αυτό αποτελεί πηγή έμπνευσης σχεδιαστών κυρίως εκτός ΗΠΑ.

Μπορεί η «σημαία» της έκθεσης να ήταν το κοστούμι του Κάπτεν Αμέρικα και της Γουόντερ Γούμαν του 1940. Η πλειονότητα όμως των σχεδιαστών που υπογράφουν κοστούμια-εκθέματα προέρχεται από την Ευρώπη. Μεταξύ αυτών κομβική θέση κατέχει ο Γάλλος μόδιστρος Τιερί Μιγκλέρ, ο οποίος έμεινε στην ιστορία της σύγχρονης μόδας για τα κοφτερά του σχήματα, την αλύγιστη μέση και τη φόρμα-κλεψύδρα που κυριάρχησε στη δουλειά του κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980. Εργασία η οποία στέκεται ανάμεσα στις δεκαετίες κατά τις οποίες μεσουρανούσε ο ανήσυχος φεμινισμός και στις σχεδιαστικές απόψεις που διατύπωσαν μεταγενέστερα δημιουργοί όπως ο Βρετανός Αλεξάντερ Μακ Κουίν, το ιταλικής καταγωγής σχεδιαστικό δίδυμο των Dolce & Gabbana και ο βρετανός σχεδιαστής Γκάρεθ Παγκ. Αναφορικά με τον τελευταίο, ο Αρμάνι σχολίασε ότι πρόκειται για τον πιο δημιουργικό προμηθευτή του στυλ υπερήρωα στη σύγχρονη μόδα. Η έκθεση ανοίγει με- τι άλλο;- ένα πορτρέτο του Σούπερμαν που υπογράφει ο Αντι Γουόρχολ. Παρ΄ότι 70 ετών πλέον, ο δημιουργημένος το 1938 υπερασπιστής του δικαίου μοιάζει αγέραστος. Το σκεπτικό της διπλής ταυτότητας είναι τόσο εγγενές στις ιστορίες των κόμικς ώστε αυτό που ο Μπόλτον αποκαλεί « μεταφορική ευπλαστότητα » προσθέτει μερικές ακόμη πινελιές γοητείας στην έκθεση. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Σούπερμαν που μεταμορφώνεται στον Κλαρκ Κεντ πίσω από μια γυάλινη βιτρίνα. Σημαντικό ρόλο στις μεταμφιέσεις της έκθεσης παίζουν οι καθρέφτες σύμφωνα με τρυκ της βικτωριανής εποχής, όπως αναφέρει ο υπεύθυνος για το σκηνικό της έκθεσης Νέιθαν Κρόουλεϊ

Από τα πιο χαρακτηριστικά του δημιουργήματα, η εικονική αναπαράσταση της πόλης Γκόθαμ που δημιουργεί ένα δραματικό φόντο μιας Σπαϊντεργούμαν ντυμένης με δαντέλα διά χειρός των Τζον Γκαλιάνο, Ζαν Πολ Γκοτιέ και Τζιόρτζιο Αρμάνι. Και ήταν ο τελευταίος που περιόδευσε στην έκθεση, μαζί με τους επίσημους προσκεκλημένους, δείχνοντας παιδικό ενθουσιασμό: θέλοντας να πάρει σπίτι, όπως είπε, έναν Σπάιντερμαν σε στάση υπόκλισης και θαυμάζοντας τις πριάπειες φαντασιώσεις του ανατρεπτικού συναδέλφου του, Τζον Γκαλιάνο. Η έκθεση αφιερώνει ένα ξεχωριστό κομμάτι της στους σχεδιαστές κινηματογραφικών κοστουμιών. Όπως το μαύρο λάτεξ με τα γαμψά νύχια που φορούσε η Μισέλ Πφάιφερ ως Κατγούμαν στην ταινία «Ο Βatman επιστρέφει» το 1992.

Παρ΄ ότι δυναμική, με άποψη και ατμοσφαιρική σκηνοθεσία, η έκθεση υστερεί στο κομμάτι της ψηφιακής αναπαράστασης. «Πού είναι τα αποσπάσματα από τις ταινίες που θα μπορούσαν να παρουσιαστούν από κοινού με τα ρούχα;» αναρωτιέται η κριτικός μόδας της «Ιnternational Ηerald Τribune» Σούζι Μένκες, συμπληρώνοντας ότι λείπουν επίσης τα βίντεο που θα μπορούσαν να ενταχθούν στα «συμφραζόμενα» της έκθεσης και να θέσουν «τα ρούχα σε κίνηση». Μια άποψη που φάνηκε να συμμερίζεται και ο Τζιόρτζιο Αρμάνι ρωτώντας αν μια ανδρική δημιουργία του Γκαλιάνο έχει όντως παρουσιαστεί σε πασαρέλα. Ανεξαρτήτως των ενστάσεων, ωστόσο, ουδείς θα μπορούσε να διαφωνήσει ότι η πρωτοβουλία μπορεί να κομίσει φρέσκο και νεανικό κοινό στο μουσείο, μια και βρίσκει τους σχεδιαστές στις καλύτερες στιγμές τους: τότε που παραχωρούν όλη τους τη δημιουργική πνοή στη φαντασία.

Tης Κατερίνας Λυμπεροπούλου, από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

ΕΝΔΥΕΣΘΑΙ, Για ένα μουσείο πολιτισμού του ενδύματος

Στην ημερίδα με θέμα την Ελληνική Μόδα και τη Βιομηχανία της Ένδυσης καθώς και το ρόλο της Πολιτείας στον κλάδο αυτό, που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 15 Απριλίου στo πλαίσιο της 3ης Διεθνούς Εβδομάδας Μόδας, Athens Xclusive Designers Week, παρουσιάστηκε από την κ.Σοφία Παντουβάκη η έκθεση «Ενδύεσθαι».

Η ομιλία της είναι η εξής:
«Για όσους έχετε το Πρόγραμμα εξ αρχής θα δείτε ότι ουσιαστικά εγώ σήμερα αντικαθιστώ την παρουσία και την ομιλία που θα είχε η κα Ιωάννα Παπαντωνίου η από μία έκθεση με τον τίτλο «Ενδύεσθαι», η οποία πραγματοποιήθηκε το Δεκέμβριο του 2007 και Ιανουάριο του 2008 στη Λεμεσό της Κύπρου, στο κέντρο Ευαγόρα Λανίτη από το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα σε συνεργασία με το Ίδρυμα «Ευαγόρα και Κάθλιν Λανίτη».

Το σκεπτικό της έκθεσης αυτής συμπίπτει μ’ ένα γενικότερο σκεπτικό, μια φιλοσοφία που υποστηρίζεται όχι μόνο από την κα Παπαντωνίου αλλά από την Ελληνική Εταιρεία Ενδυμασιολογίας γενικότερα και αφορά τις σκέψεις για τη δημιουργία ενός Μουσείου Πολιτισμού το Ενδύματος.

Θα σας διαβάσω σύντομα το εισαγωγικό κείμενο της κας Παπαντωνίου από την έκθεση, το οποίο δείχνει κάποια στοιχεία από τη φιλοσοφία και το οποίο έχετε και στα χέρια σας και λέει ότι:
«Η ενδυματολογία είναι η μελέτη των ενδυμάτων από ιστορική, οικονομική, ψυχολογική, κοινωνιολογική, γεωγραφική και κατασκευαστική σκοπιά. Ένδυμα είναι κάθε τι με το οποίο σκεπάζουμε το σώμα, ενώ ενδυμασία το σύνολο των εξωτερικών κυρίως ενδυμάτων. Πηγές της ενδυματολογικής έρευνας είναι τα ενδύματα αυτά καθαυτά, τα γραπτά μνημεία, ο προφορικός λόγος, οι καλλιτεχνικές απεικονίσεις, τα κάθε λογής σχέδια και τα κάθε είδους φωτογραφικά και κινηματογραφικά ντοκουμέντα.
Πριν εκατομμύρια χρόνια, τα ανθρώπινα όντα λες και βγήκαν από το δοσμένο φυσικό τους περίβλημα, για να μεταμορφωθούν σε αφύσικα όντα και να δώσουν όψη σε μια υπερ-φύση που θα εξέφραζε την αντίληψη του εαυτού τους ως δαιμόνια, ως πνεύματα, ως αγγέλους. Αυτό χαρακτηρίζει την ανθρωπότητα από τότε μέχρι σήμερα. Η οπτική σχέση μαγείας και τέχνης, η βάση της θρησκείας, της μαγείας, της τέχνης. Η αυτογνωσία μέσα από το ορατό σχήμα. Το μονοπάτι της μαγείας που οδηγεί πέρα από τα εγκόσμια προς ένα αιώνιο σχήμα της ατομικότητας των ανθρώπων, αποτέλεσε ένα αίνιγμα για το σύγχρονο Ευρωπαίο».

Το θέμα της έκθεσης αφορά το ένδυμα από όλες τις οπτικές γωνίες που θα μπορούσε κανείς να το προσεγγίσει. Γιατί ντύθηκε ο άνθρωπος; Τι έπαιξε ρόλο; Η αιδώς ή ο τονισμός της σεξουαλικότητας; Ο στολισμός ή η προστασία; Πότε έγινε αυτό; Τι αναλογεί στον κάθε πολιτισμό; Ένα κομμάτι ύφασμα μπορεί να τυλιχτεί με πολλούς τρόπους γύρω από το σώμα. Στην αρχαία Ελλάδα, ο τρόπος που οι γυναίκες κυρίως τύλιγαν αυτό το κομμάτι ύφασμα γύρω από το σώμα τους, εμπνέει ακόμα και σήμερα τα μεγάλα ονόματα στο χώρο της μόδας.
Κάποια στιγμή αυτό το κομμάτι ύφασμα κόπηκε στο κέντρο, από κει πέρασε το κεφάλι για να κρεμαστεί ελεύθερα από τους ώμους. Από τη στιγμή εκείνη ανοίχθηκαν χιλιάδες δρόμοι στην κοπή και τελικά τη σύνθεση ενδυμάτων με περισσότερα του ενός κομμάτια υφάσματος. Μετά την απογείωση της καλαισθησίας στη δεκαετία του ’30, σήμερα βρισκόμαστε στην υπερβολή του μη φορέσιμου όπου οι σχεδιαστές μόδας χρησιμοποιούν το σώμα με τον ίδιο τρόπο που ένας καλλιτέχνης χρησιμοποιεί τον πηλό, το καναβάτσο ή κάποιο άλλο υλικό για να παράγει τέχνη.

Από τη σωματογραφία μέχρι το μη φορέσιμο, σε μια ελεύθερη εγκατάσταση αυτό πραγματεύεται η έκθεση «Ενδύεσθαι». Αφορμή για τη δημιουργία ενός Μουσείου Πολιτισμού του Ενδύματος. Η έκθεση «Ενδύεσθαι» στην Κύπρο λειτούργησε ως προσχέδιο μιας μεγαλύτερης έκθεσης που προγραμματίζεται να πραγματοποιηθεί στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα το 2010 και η οποία θ’ αγκαλιάζει το ίδιο περίπου αντικείμενο, δεν ξέρουμε αν θα είναι ακριβώς αυτός ο τίτλος της, βλέπετε οι φωτογραφίες άλλες είναι κοντινά πλάνα και άλλες είναι γενικές όψεις της έκθεσης και θα δείτε στοιχεία της φιλοσοφίας που ακολούθησε η κα Παπαντωνίου στο στήσιμο και που έχουν να κάνουν ακριβώς μ’ αυτά τα ερωτηματικά που διέπουν το γιατί και πώς ντυνόμαστε και πώς εξελίσσεται η μόδα κατά τη διάρκεια των αιώνων.

Το στήσιμο αφορά έναν κυρίως χώρο στο ισόγειο καθώς και μια ιδιαίτερη ενότητα που φτιάχτηκε κάποτε από ένα πατάρι, θα δω αν υπάρχει κάποια φωτογραφία να σας δείξω ακριβώς τι εννοώ, και όπου ακριβώς ανακατεύθηκαν ρούχα, ενδύματα από διαφορετικές εποχές. Ενώ στον πάνω όροφο του παταριού, στη συγκεκριμένη παρουσίαση που έγινε στην Κύπρο, υπήρχαν δημιουργίες σύγχρονων Κύπριων σχεδιαστών.

Θα ήθελα επίσης ν’ αναφερθώ σε δυο τρία στοιχεία πάρα πολύ σύντομα, σχετικά με τα βασικά ζητούμενα για το όραμα αυτό του Μουσείου Πολιτισμού του Ενδύματος. Οι φορείς που συνεργάζονται για τον σκοπό αυτό είναι η Ελληνική Εταιρεία Ενδυμασιολογίας της οποίας είμαι μέλος κι εγώ, σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη και το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα. Το Μουσείο Μπενάκη και το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα έχουν ήδη δυο πολύ μεγάλες ενδυματολογικές συλλογές, οι οποίες θα μπορούσαν ν’ αποτελέσουν το αρχικό υλικό για κάποια μόνιμη έκθεση του Μουσείου, ενώ υπάρχει και υλικό για περιοδικές εκθέσεις που θα μπορούσαν να εκπροσωπήσουν την Ελλάδα στο εξωτερικό.

Το υλικό αυτό, παρ’ όλο που μιλάμε για ένα Μουσείο, θα ήθελα να σας πω ότι δεν αφορά μόνο παλαιά ενδύματα, η συλλογή βέβαια έχει ενδύματα από τον 16ο αι. και μετά, από την Ελλάδα κυρίως και απ’ τον ευρύτερο ελληνικό χώρο, αλλά και ενδύματα που ανήκουν σε πολύ πιο σύγχρονους σχεδιαστές. Ξέρω ότι ο κ. Τσεκλένης έχει κάνει μια πολύ μεγάλη προσφορά στο Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα αλλά και πολλούς άλλους Έλληνες σχεδιαστές που εκπροσωπούνται με δείγματα των πολύ τελευταίων χρόνων.

Ο στόχος είναι το Μουσείο αυτό να γίνει στην Αθήνα και αναζητούνται συμπαραστάτες και χορηγοί και βέβαια στόχος είναι το Μουσείο Πολιτισμού του Ιδρύματος να συνεργάζεται με τον Πανελλήνιο Σύλλογο Σχεδιαστών Μόδας και όλους τους αρμόδιους φορείς που μπορεί να έχουν σχέση με το ένδυμα και να υπάρχει μια άμεση σύνδεση ανάμεσα στην ιστορία του ενδύματος θεωρώντας ότι το ένδυμα πάντα σηματοδοτεί το χρόνο και σηματοδοτεί τα χαρακτηριστικά της κάθε εποχής, όχι μόνο στην ιστορία αλλά και στο σήμερα. Ο στόχος λοιπόν είναι η συνεργασία του Μουσείου αυτού ν’ αφορά και τη σύγχρονη δημιουργία, να υπάρχει δηλαδή ενδεχομένως μια δυνατότητα πασαρέλας, πωλητηρίου και άλλων τέτοιων στοιχείων.»

Πηγές φωτογραφιών:

Από το site του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος και του Ιδρύματος Λανίτη.